समृद्धी महामार्ग पूर्णतः सुरु होण्याच्या तयारीत: कसा होईल उपयोग, आणि मुंबईहून जोडणी अजूनही आव्हान का?

७०१ किमी लांबीचा समृद्धी महामार्ग ५ जून रोजी पूर्णपणे कार्यान्वित होईल. इगतपुरी ते आमणे दरम्यानचा ७६ किमीचा अंतिम टप्पा आता खुला होत आहे, ज्यामुळे मुंबई आणि नागपूर दरम्यानचा प्रवास वेळ केवळ सात तासांवर येईल.

Image Credit: social media

मुंबई आणि नागपूर दरम्यानचा प्रवास वेळ फक्त सात तासांवर आणणारा हा जागतिक दर्जाचा द्रुतगती मार्ग प्रकल्प गेम चेंजर ठरू शकतो. परंतु मुंबई-नाशिक महामार्गावरील एका महत्त्वाच्या टप्प्याचे आधुनिकीकरण महत्त्वाचे आहे.

महाराष्ट्राचा सर्वात महत्त्वाकांक्षी रस्ते पायाभूत सुविधा प्रकल्प, ७०१ किलोमीटर लांबीचा समृद्धी महामार्ग, गुरुवारी (५ जून) पूर्णपणे कार्यान्वित होईल. नाशिकमधील इगतपुरी ते ठाण्यातील आमणे दरम्यानचा अंतिम ७६ किलोमीटरचा टप्पा आता खुला होत आहे.

हा द्रुतगती मार्ग मुंबई आणि नागपूर दरम्यानचा प्रवास वेळ फक्त सात तासांवर आणून, एक गेम चेंजर ठरेल असे म्हटले जाते.

द्रुतगती मार्ग आणि अंतिम टप्पा

समृद्धी महामार्ग ज्याचे अधिकृत नाव हिंदू हृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे महाराष्ट्र समृद्धी महामार्ग आहे. देवेंद्र फडणवीस यांच्या पहिल्या मुख्यमंत्रिपदाच्या कार्यकाळात २०१६ मध्ये संकल्पित करण्यात आला होता.

हा दुर्मिळ ग्रीनफिल्ड द्रुतगती मार्ग राज्याची व्यावसायिक राजधानी मुंबई आणि हिवाळी राजधानी नागपूर दरम्यान एक उच्च-गती कॉरिडॉर असेल, ज्यामुळे दोन शहरांमधील प्रवासाचा वेळ केवळ सात तासांवर येईल.

५५,३३५ कोटी रुपयांच्या या प्रकल्पासाठी १० जिल्ह्यांतील जवळपास २४,००० शेतकऱ्यांकडून ८,८०० हेक्टरपेक्षा जास्त जमीन संपादित करावी लागली. सहा लेनचा (आठ पर्यंत विस्तारण्यायोग्य) प्रवेश-नियंत्रित द्रुतगती मार्गाचा पहिला टप्पा डिसेंबर २०२२ मध्ये उद्घाटित करण्यात आला.

इगतपुरी-आमणे या अंतिम, सर्वात महत्त्वाच्या टप्प्याच्या उद्घाटनामुळे संपूर्ण ७०१ किलोमीटरचा कॉरिडॉर पूर्णपणे कार्यान्वित होईल.

मुंबईशी कनेक्टिव्हिटी

जरी सामान्यतः मुंबई-नागपूर द्रुतगती मार्ग म्हणून ओळखले जात असले तरी, समृद्धी महामार्ग प्रत्यक्षात मुंबईतून सुरू होत नाही.

तो लगतच्या ठाणे जिल्ह्यातील आमणे येथून सुरू होतो आणि त्याचा प्रवेश बिंदू राज्याच्या प्रशासकीय मुख्यालय असलेल्या मंत्रालयापासून सुमारे ६३ किलोमीटर दूर आहे. हे अंतर सामान्यतः पीक नसलेल्या वेळेतही २ तास १० मिनिटे लागते.

तथापि, आमणे आणि त्यापुढील भागातून येणाऱ्यांसाठी, डिझाइन आणि अंमलबजावणीमध्ये जागतिक दर्जाचा असलेला हा प्रकल्प महत्त्वपूर्ण कनेक्टिव्हिटी फायदे देतो.

गुरुवारी उद्घाटित होणारा नवीन ७६ किलोमीटरचा टप्पा विशेषतः प्रभावी ठरेल. या अंतिम टप्प्याच्या उद्घाटनामुळे, आमणे आणि इगतपुरी दरम्यानचा प्रवासाचा वेळ ९० मिनिटांपेक्षा जास्त वरून केवळ ४० मिनिटांपर्यंत अर्धा होईल.

यामुळे सध्या घोटी येथे द्रुतगती मार्गाला जोडणाऱ्या प्रवाशांना मुंबई-नाशिक महामार्गावरील लांब, वळणावळणाचा कसारा घाट पार करण्याची गरज भासणार नाही.

जुन्या मुंबई-नाशिक महामार्गावरील पश्चिम घाटातून ४५० मीटरच्या तीव्र चढणीऐवजी, नवीन संरेखनात केवळ १६० मीटरची उंची वाढलेला सरळ मार्ग आहे, ज्यामुळे प्रवासाचा वेळ आणि इंधनाचा वापर दोन्ही लक्षणीयरीत्या कमी होतात.

मुंबईकरांसाठी मार्ग सुकर करणे

मुंबई आणि नवी मुंबईतून प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांसाठी, समृद्धी महामार्गाचा सर्वात जवळचा प्रवेश बिंदू भिवंडीजवळ, शांग्रीला वॉटर पार्कजवळ, सध्याच्या मुंबई-नाशिक महामार्गाद्वारे आहे. भिवंडीच्या आसपासचा परिसर एक मोठे लॉजिस्टिक्स केंद्र आहे, जिथे गोदामे आणि मोठ्या व्यावसायिक वाहनांची गर्दी असते.

समृद्धी महामार्गावर जाण्यात प्रवाशांना येणाऱ्या अडचणी लक्षात घेऊन, महाराष्ट्र सरकारने ठाणे ते वडापे (द्रुतगती मार्गाच्या प्रवेश बिंदूनजीक) पर्यंतच्या २३ किलोमीटरच्या महत्त्वाच्या टप्प्याचे विस्तार आणि आठ लेनमध्ये रूपांतरित करण्याचा प्रस्ताव दिला आहे.

हा विभाग व्यस्त मुंबई-नाशिक महामार्गाचा भाग आहे, जो उत्तर महाराष्ट्र, दिल्ली आणि त्यापुढील वाहतुकीसाठी एक महत्त्वाचा कॉरिडॉर आहे. तथापि, या टप्प्यावर अनेक अडथळे आहेत, विशेषतः अरुंद काशेळी पूल, ज्याचा काही भाग गेल्या वर्षी कोसळला होता.

२०१९ मध्ये, राज्याने रस्ता रुंदीकरण आणि नवीन पूल बांधण्यासाठी १,२५२ कोटी रुपयांचा प्रकल्प सुरू केला. हा प्रकल्प २०२१ मध्ये पूर्ण होणार होता, परंतु त्याला विलंबाचा सामना करावा लागला आहे. सध्याची अंतिम मुदत २०२५ च्या अखेरीस आहे. या आधुनिकीकरणाच्या पूर्णत्वामुळे समृद्धी महामार्गाने दिलेले अखंड, उच्च-गती कनेक्टिव्हिटीचे आश्वासन प्रत्यक्षात येण्याच्या जवळ येईल.